Terug naar Vaccinatie

Grieppandemie

Wat is een grieppandemie?

Bij een grieppandemie krijgen veel mensen over de hele wereld dezelfde griep. Een grieppandemie verspreidt zich binnen enkele maanden en maakt veel mensen ernstig ziek. Mensen zullen zelfs aan de griep overlijden.

Men schat dat 1 op de 3 mensen ter wereld ziek zal worden bij de uitbraak van een grieppandemie. Het is vooraf niet te voorspellen hoeveel mensen ernstig ziek worden of overlijden.

Een werkgever wil uiteraard graag voorkomen dat zijn medewerkers worden getroffen door de grieppandemie. Hij kan middelen aanbieden, zoals virusremmers of een vaccinatie. De werknemer is echter niet verplicht het aanbod voor vaccinatie te accepteren. Nederland kent geen wettelijke basis voor een vaccinatieplicht. Dit is namelijk in strijd met het grondrecht van de onaantastbaarheid van het menselijk lichaam (Grondwet, artikel 11). Weigering mag dan ook geen reden zijn om iemand niet aan te nemen, te ontslaan of over te plaatsen.

Maatregelen

Tegen influenza is een aantal maatregelen te treffen, gericht op het versterken van de immuniteit / weerstand van de (potentiële) patiënt (vaccinatie), het afremmen van het virus (antivirale middelen) en het verstoren van de overdracht (public health measures, hygiëne maatregelen, sociale contacten).

Vaccins

Vaccineren is de beste manier om te beschermen tegen een grieppandemie, met name als het vaccin specifiek ontwikkeld is voor het pandemische virus. Dit kan pas gebeuren nadat de WHO heeft vastgesteld en bekend gemaakt welk virus het pandemische virus is waarop het vaccin gebaseerd kan worden. Om te zijner tijd zo snel mogelijk een nieuw effectief vaccin te ontwikkelen werken wetenschappers uit de hele wereld nu al samen om betere en snellere technieken te verkrijgen.

Wij nemen als aanname dat het vanaf het bekend maken van een pandemisch virus door de WHO zes tot acht maanden zal duren voordat een dergelijk pandemisch vaccin op grote schaal beschikbaar is. De Nederlandse overheid heeft een contract gesloten met een Nederlandse vaccinproducent om direct als het beschikbaar is pandemisch vaccin geleverd te krijgen. Het is niet bekend hoeveel tijd er zal zitten tussen het moment dat een nieuwe pandemie Nederland bereikt en het moment dat productie van een pandemisch vaccin kan beginnen. In beide scenario’s gaan we uit van de aanname dat een pandemisch vaccin pas beschikbaar is na de eerste griepgolf. De effectiviteit van een pandemisch vaccin is niet te voorspellen.

Antivirale middelen

Antivirale middelen tegen griep, zoals oseltamivir (Tamiflu©) en zanamivir (Relenza©), zijn medicijnen die de ernst van griep kunnen beperken en die de ziekteduur kunnen verkorten. Het effect op een nieuw pandemisch virus is nog niet bekend, maar zou vergelijkbaar kunnen zijn. Therapeutische inzet van antivirale middelen (d.w.z. nadat de patiënt besmet is) heeft een gunstige invloed op het beloop van de ziekte, terwijl de patiënt naar verwachting wel weerstand tegen het virus opbouwt.

Ook zorgen de middelen ervoor dat patiënten minder besmettelijk voor hun omgeving zijn. Patiënten die het middel toegediend krijgen, zijn gemiddeld één dag minder lang ziek, en verspreiden minder influenzavirus, gedurende een kortere periode.

Deze antivirale middelen worden alleen overwogen bij zeer kwetsbare patiënten die weinig afweer hebben en die een hoog risico hebben op complicaties bij griep.

Als dertig procent van de bevolking ziek wordt, heeft dat een groot effect. Door het gebruik van antivirale middelen zullen dan uiteindelijk minder mensen ziek worden en minder mensen zijn tegelijkertijd ziek. Voor de werking van antivirale middelen is het belangrijk dat deze zo snel mogelijk, maar uiterlijk 48 uur na het ontstaan van de ziekteverschijnselen, toegediend worden. Deze medicijnen zijn alleen op voorschrift van een arts verkrijgbaar via de apotheek.

Public health measures

Verschillende maatregelen zijn mogelijk om het risico op de besmetting van mensen te verkleinen. Door een goede hygiëne kan voorkomen worden dat virusdeeltjes van de ene mens op de andere mens worden overgedragen. Hoesten in de elleboog, het gebruiken van papieren zakdoekjes, maar ook regelmatig handen wassen, het vermijden van contact van de handen met mond, neus en ogen, minimaliseren van lichamelijk contact met anderen (handen schudden, omhelzen, zoenen), bijvoorkeur 1 meter afstand houden van elkaar en het regelmatig desinfecteren van handen en door handen veelvuldig aangeraakte voorwerpen zoals deurklinken, tafel en (licht)schakelaars, vermijden van contante betalingen, zoveel mogelijk pinnen (winkelier moet de pin-display veelvuldig desinfecteren), verminderen de besmettingskans.

Ook vermijden van bijeenkomsten van meer dan >1000 personen (sowieso zoveel mogelijk vermijden van familiebijeenkomsten, ongeacht het aantal personen), collecteren bij de uitgang in plaats van doorgeven van de collectezak en individuele bekertjes in plaats van een gemeenschappelijke avondmaalsbeker.

Voor besmetting is veelal nauw contact tussen mensen nodig. Het terugbrengen van sociale contacten beperkt ook de besmettingskans. Isoleren van een zieke in de huiselijke situatie kan wellicht een zinvolle strategie zijn in een specifiek pandemisch stadium. Op het niveau van de samenleving als geheel wordt wel gesproken van mogelijkheden om grenzen te sluiten, tot quarantaine over te gaan, zieken te isoleren, scholen te sluiten of evenementen af te gelasten. Het sluiten van grenzen is alleen effectief als meer dan 99% van het grensverkeer daadwerkelijk kan worden voorkomen. Zelfs dan leidt dit tot niet meer dan een beperkt uitstel van de introductie van de pandemie in het afgesloten gebied. De maatschappelijke en economische gevolgen daarvan zijn enorm.

Zodra de pandemie in de wereld onafwendbaar is heeft quarantaine geen zin meer. Er zullen naast de in quarantaine genomen personen altijd besmette personen het land binnenkomen die nog geen symptomen vertonen maar die de symptomen wel zullen ontwikkelen (en besmettelijk zullen worden). De pandemie is er dus niet mee te stoppen.

Aan het sluiten van scholen en kinderopvang zitten voor- en nadelen. Vanwege de grote verspreiding van griep via schoolgaande kinderen wordt van het sluiten van scholen een positief effect verwacht, mits toegepast op het juiste moment. De nadelen zijn echter groot. Als kinderen contact met elkaar blijven hebben kan dit zelfs leiden tot een toename van de verspreiding. Bovendien zijn de maatschappelijke gevolgen van schoolsluiting (zoals uitval van werknemers door zorg voor hun kinderen) mogelijk groot.

Meer informatie over een grieppandemie is te vinden op de website van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en te raadplegen via de volgende link: http://www.minvws.nl/dossiers/grieppandemie 

Kijk ook de website van de Nederlandse Patientenvereniging met hun informatie: https://www.npvzorg.nl